ALMEN - ‘Joehoe, ik zit in de kelder.’ Gebukt loop ik het stenen trapje af, links een rek met wat wijn, rechts potten met bonen en appelmoes. In het midden onder het boograampje waardoor je nog net een stukje lucht ziet, een klein tafeltje met een laptop en een glas water. Buiten is het 37 graden, binnen zit Pien Pon. Zie hier de werkkamer van de directeur en conservator van Museum STAAL. Het is er zo’n 20 graden minder, de ideale temperatuur voor Pien om te werken in de zomer. En een goede plek voor een gesprek.

We zijn op haar thuisadres, een historische boerderij in Almen, en praten over haar geesteskind Museum STAAL waar ze in 2028 afscheid neemt als directeur en conservator. Kan ze haar schepping loslaten, want zeg je Museum STAAL dan zeg je Pien Pon. ‘Ja,’ zegt ze volmondig, ‘ik ben niet HET museum, er is meer te doen en we zorgen voor goede opvolging’. Wat wil ze doorgeven en behouden van het museum, want het is niet bepaald een doorsnee museum dat overgedragen wordt. Het museum is ontworpen, gebouwd en ingericht als belevingsmuseum. Welke gedachten zitten daarachter?

Pien vertelt over haar idee van een ideaal museum: mensen komen binnen en gaan weer, daartussen gebeurt iets met ze en zij wil mensen naar buiten zien gaan met een blij gezicht. ‘Wat een leuk museum is dit, wat een aardige mensen, wat bijzonder dat je dit meemaakt in een museum,’ het zijn zomaar wat reacties van bezoekers. Het museum wil een beleving zijn.

De STAAL ervaring

Natuurlijk is er wat te zien: een creatieve collectie met een grote diversiteit aan kunstuitingen gekoppeld aan dagelijkse en vooral Achterhoekse, lees Staring-aspecten. De tentoonstelling die dit jaar vorm heeft gekregen, laat dat heel duidelijk zien. De titel die het heeft meegekregen is Aan Tafel & WVTTK (wat verder ter tafel komt, zie het prachtige magazine dat gratis meegenomen kan worden). Er hangen super-realistische schilderijen maar ook dromerige impressionistische werken, er staan vitrines met tafelvoorwerpen, dierbare herinneringen die door de vrijwilligers ingebracht zijn, en er is een verrassende collage met eten op borden en in kopjes dat zonder knoeiboel aan de muur hangt. Een prachtig 19de-eeuws gedekte tafel staat er als link naar Staring en zijn gezin, de man waar we nog meer over te horen krijgen. Dat is er te zien maar vooral te beleven.

Staring Ervaring was de eerste tentoonstelling bij de opening* in 2018 en daarmee wilde Pien laten zien waarin het museum zich onderscheidt. Staring, de man die veel voor de Achterhoek heeft betekend met zijn kennis over landbouw en waterbeheer, die veel liefde voelde voor de plek en de gemeenschap waar hij woonde, een beminnelijk en genereus mens met een warm hart. Voor Pien is zijn persoon en werk een bron van inspiratie. Aandacht en tijd voor elkaar, voor je omgeving, het glipt uit onze handen in onze huidige samenleving en dat maakt het leven schraler en harder dan nodig is.

Vrijwilligers van groot belang

Pien kan nog veel meer vertellen over deze bijzondere man maar hij is een deel van het geheel: Staring en Almen samengetrokken tot STAAL. De andere helft is museum en beleving. Voor die beleving zijn vrijwilligers aangetrokken en zeker niet alleen omdat ze nodig zijn om het museum draaiende te houden, maar vooral om de bezoekers welkom te heten, mee te lopen en uitleg te geven, vragen te beantwoorden, een kop koffie of thee aan te bieden. Aandacht geven dus, er is geen A4’tje dat de vrijwilligers vertelt wat ze moeten zeggen maar ieder doet en mag dat op zijn/haar eigen wijze.

Daarmee start de beleving die voortgezet wordt door de vormgeving in het gebouw. De zaal met de schommels, van een- tot driepersoons, waarin je al schommelend naar een prachtige film over de Berkel en/of de Staringkoepel te zien krijgt. Wat een meisje van zeven de uitspraak ontlokte: ‘Als ik schommel waait de wind in mijn haren net als de wind in de film.’ Of een vriend die naast Pien even de tijd neemt op de schommel en zegt: ‘Het is als ademhalen.’

Pien over inspiratie en keuzes

Dan maken we een uitstapje, laten STAAL even voor wat het is, want wat inspireert háár? Ik heb een drietal woorden achter elkaar gezet en vraag Pien om op eentje spontaan te reageren.

Bij het eerste trio blijft het lang stil: confronterend - artistiek - actueel. Tot nu toe kreeg ik vlot een antwoord op een vraag of was er direct een reactie. Nu blijft het wel heel lang stil… ‘Confronterend, dan kies ik daarvoor,’ zegt Pien als ik bijna wil voorstellen deze even te laten liggen. ‘Iets wat buiten het verwachtingspatroon valt is spannend,’ vervolgt ze. We worden een beetje filosofisch; confrontatie zorgt dat je voorbij het dagelijkse moet, dat er iets gebeurt met je, het roept emoties op.

Deze eerste keuze van drie maakt nieuwsgierig naar de volgende: magisch - eclectisch - modern. Hier is de keuze snel gemaakt en stemt overeen met Piens keuzes voor een tentoonstelling. ‘Een allegaartje, maar dan van een hoger niveau. Het maakt een keuze persoonlijker, er is over nagedacht. Je kunt een mooi interieur uit een toonzaal in je huis hebben staan, maar wat mist is het kastje van oma, of boeken.’

Nog een keuze dan: kunst - kunstzinnig - creatief. Ook hierbij blijft het even stil maar dan wordt het ‘creatief, vanuit het museum gedacht betekent het dat de focus niet alleen op kunst of mooi ligt’. Mijn vraag is of zij zichzelf creatief vindt en daar antwoordt Pien ontkennend op: ‘Ik denk niet dat ik zo creatief ben, ik zie al gauw mogelijkheden en die gebruik ik.’ Dan ben ik even niet de objectieve journalist, want mijn reactie is dat zij die mogelijkheden wel creatief gebruikt, het museum kun je zien als een creatie van haar.

Op weg naar de toekomst

Daarmee zijn we weer terug bij waar we gebleven waren; STAAL dat een belevingsmuseum wil zijn.

Hoe geef je dat door en zorg je dat het behouden blijft voor de toekomst als de geestelijk moeder er niet meer is voor inspiratie en bewaking? Dat is waar Pien in haar kelderkantoor nu volop mee bezig is. De sollicitatieprocedure wordt terdege voorbereid. Veel tijd gaat er zitten in gesprekken met kerk, buurthuis, restaurant, dorpsbelangenvereniging en school rondom het museum. Het waarborgen van waar Museum STAAL voor staat is haar zorg tot de zomer van ’28. Dan is ze de 60 gepasseerd en wil ze met voldoening en vertrouwen het stokje doorgeven.

Ons gesprek is klaar en ik ga weer naar buiten, als ik op mijn fiets stap regent het warm water. Ook de hittegolf is even klaar.