LOCHEM & ZUTPHEN - Het gefluit van vogels en kabbelend water maakt de komende week ruimte voor het geluid van graafmachines. De Berkel bij Lochem wordt aangepakt en natuurlijker gemaakt. Water is voor veel mensen een inspiratiebron. Zo ook voor kunstenaar Jan Baggen uit Zutphen. Hij is bezig met een boek over de Berkel en legt ook deze werkzaamheden vast op het doek.

Het is een zoektocht om Jan te vinden. Brandnetels, bramen en een beklimming van een zandbult zijn nodig om Jan te bereiken. Boven een heuvel heeft hij zijn schildersezel uitgezet om de werkzaamheden bij de Berkel bij Lochem te filmen. "Ik ben hier gaan staan omdat hier straks de Berkel weer gaat kronkelen. Dat is een heel mooie afbeelding voor mijn boek."

Water inspireert

Jan schildert met olieverf. "Kijk, daar staat de kerktoren van Lochem. Die kan ik vanuit hier ook mooi schilderen." Minder mooi zijn de hoogspanningsmasten die in het weiland naast de Berkel staan: "Die zie je dus ook niet terug in mijn schilderij", lacht hij. "Dat is een voordeel als je kunstenaar bent." Jan maakt een boek over de Berkel en gaat daarvoor de hele Berkel af. Overal maakt hij schilderijen. Hij tekent en schildert van jongs af aan: “Ik heb de olieverf doos die mijn zus van Sinterklaas kreeg ingepikt en op mijn zevende heb ik mijn eerste olieverfschilderijtje gemaakt. Hij ging naar de kunstacademie en maakte daarna jarenlang prenten voor de regionale krant en schreef daar dan ook verhaaltjes bij."

Een betere omgeving voor planten en dieren

Terwijl Jan blijft schilderen ontmoeten wij beneden Peter Schrijver van Waterschap Rijn en IJssel. Terwijl we een stukje lopen vertelt hij dat het terrein naast de Berkel in handen was van Rijkswaterstaat. "In de tijd dat het Twentekanaal is aangelegd, werd de ruimte gebruikt om grond op te slaan. Inmiddels hebben wij het aangekocht en gaan we het herinrichten", vertelt Schrijver. "We gaan een stapsteen maken, zoals dat heet. Dat is een plek langs de Berkel waar dieren langer kunnen verblijven en zich kunnen voortplanten." Inmiddels staan we aan de oever van de Berkel en zien we de deels elektrische shovels en kranen over het terrein rijden om zand te verplaatsen. "We gaan het gebied hier beter maken voor planten en dieren", legt Schrijver uit. Er komt meer variatie tussen flauwe oevers en steile oevers en ook komt er meer afwisseling in snelstromend en langzaam stromend water. "Zo kunnen vissen straks paaien, zich voortplanten en hier tijdelijk verblijven." De hele Berkel wordt op diverse plekken aangepakt. Almen was een aantal jaren geleden al aan de beurt. Daar kronkelt de Berkel weer. "Die grote meanders ga je hier niet zien. Maar heel veel van de natuur die je daar ziet, komt hier ook", zegt Schrijver. Net als tussen Lochem en Borculo, want daar worden de werkzaamheden bij de Berkel binnenkort ook opgestart.

Waterkwaliteit is niet goed genoeg

Vroeger slingerde de Berkel door het Achterhoekse landschap tot hij in de jaren zestig rechtgetrokken werd: "Dit komt omdat we hem vroeger zo hebben aangelegd om het waterbeheer te regelen", vertelt Schrijver. "We kunnen het peil van de Berkel heel nauwkeurig regelen." De watergang doet dus wat hij moet doen. Maar de waterkwaliteit laat te wensen over: "We zien dat het onvoldoende is. In Europa zijn nieuwe richtlijnen als het gaat om waterkwaliteit en daar voldoet de Berkel nu niet aan. Dat moeten we echt verbeteren." Eerder dit jaar maakte een wandeling langs de Berkel dat al duidelijk. Li An Phoa liep met inwoners en andere geïnteresseerden langs de Berkel om aandacht te vragen voor Drinkable Rivers. Uit de monsters die toen werden genomen, bleek al dat de waterkwaliteit te wensen over laat.

© NieuwsuitBerkelland

Watergeest bij Eibergen

Terug naar Jan die nog steeds bovenop de 'berg' aan het schilderen is. Hij vertelt over de inspiratie voor zijn boek. Als Jan een verhaaltje hoort waar hij van onder de indruk is, dan pakt hij zijn schildersezel en gaat naar de plek om te schilderen. Hij hoort daarna het verhaal aan en dat komt in het boek bij het schilderij te staan. Zo hoorde hij bij de Mallumse Molen een volksverhaal over spoken. “Daar was een watergeest heel erg vervelend. Ze probeerden van alles om deze geest te verdrijven. Er werden zelfs duivelverdrijvers bijgehaald, maar het hielp allemaal niets. Totdat er iemand was die een bijzondere spreuk had. Die gooide allemaal zaad in de gracht en beval het spook om pas terug te keren als al dat zaad verzameld was. En daar is-ie nu nog mee bezig, want we hebben hem nooit meer terug gezien”, lacht Jan.

Dit jaar klaar

Jan is volop bezig om de verhalen op te halen en de afbeeldingen te schilderen: “Het gaat een beetje rommelig door elkaar. Het is niet zo dat ik in Billerbeck begin en dan in Zutphen eindig. Deze werkzaamheden leg ik bijvoorbeeld nu vast, maar ik wil ook graag terugkomen als het afgerond is. Dan heb ik in mijn boek een voor- en na situatie. Dus ik hoop dat dat gebeurt voordat het boek naar de drukker gaat."

De werkzaamheden worden op deze plek volgend jaar afgerond. Het boek moet in de zomer van volgend jaar uitkomen.