"Waar gaan we heen? Het is zo warm. Ik krijg geen lucht. Ik ben bang. Wat gaan ze met ons doen? We stoppen. Eindelijk, we stoppen. We moeten naar buiten. Waar zijn we? Wat is dit voor een plek? Ik ruik angst, ik ruik, ik ruik bloed, ik hoor gegil. Ze gaan ons vermoorden! Nee!!! Ik wil niet dood..."

In de Volkskrant-rubriek 'Grote Vragen' las ik over de belevingswereld van baby's. Heeft een baby bewustzijn? Kan bewustzijn wel bestaan zonder taal? In datzelfde artikel las ik dat baby's, tot ver in de jaren tachtig, onverdoofd geopereerd werden. Ja, u leest het goed: onverdoofd! Waarom in godsnaam? Ik hoor het u denken. Het antwoord is al even bizar. Artsen en wetenschapper dachten dat baby's geen pijn konden ervaren. Volgens hen waren baby's slechts bundeltjes reflexen, zonder bewustzijn en dus niet in staat tot lijden. Het toedienen van morfine aan de kleine patiëntjes werd daarom gezien als onnodig gezondheidsrisico.

Onderzoek naar bewustzijn is intrinsiek ingewikkeld. Wanneer is er sprake van bewustzijn? Wat is bewustzijn eigenlijk? Is de persoon naast mij eigenlijk wel bewust? Het probleem is dat je uitsluitend van jezelf echt kunt wéten dat je een bewustzijn hebt. Van je ouders, kinderen, partner, vrienden en collega's neem je slechts aan dat ze een bewustzijn hebben. Bewijzen kun je het niet. Dat noemt men, in goed Nederlands: 'the problem of mind'.

Terug naar de jaren tachtig. Naar Jill, de moeder van vroeggeboren Jeffrey. Vijf weken nadat Jeffrey, volledig bij kennis, een zware hartoperatie heeft ondergaan, overlijd hij aan de gevolgen van shock en orgaanuitval. Wanneer de artsen Jill vertellen dat dit – onverdoofd opereren - de gangbare procedure is, kan ze haar oren niet geloven. Iedereen wéét toch dat een baby pijn kan hebben, kan lijden en een bewustzijn heeft? Jill had hier, net als iedere andere ouder, geen wetenschappelijk bewijs voor nodig. Zij 'wist' dat haar zoontje door een hel was gegaan op die operatietafel.

Op mijn werk houden wij twee varkentjes: Sjonnie en Doortje. De wetenschappelijke bewijzen voor dierlijk bewustzijn stapelen zich langzaam maar zeker op. Toch heb ik, net als Jill, geen bewijs nodig. Varkens zijn bewuste dieren. Dat 'wéét' je wanneer je bij ze bent. Ze kunnen lijden, ervaren angst, herkennen emoties bij soortgenoten, onthouden en herkennen mensen, etcetera. Wat ze echter niet kunnen: hun gevoelens verwoorden. Hun doodsangst, tijdens het transport en in het slachthuis, beschrijven in een column of krant. Ik wel.