Bruto Nationaal Geluk
Hugo Trentelman.

Bruto Nationaal Geluk

Let op: de onderstaande tekst is een column, geen (nieuws)artikel.

Een aantal dagen van intensieve voorbereiding zijn aan deze dag voorafgegaan. Er gaat altijd meer tijd inzitten dan je denkt. Het uitzoeken van de juiste Netfilx serie, het inslaan van een voorraadje chips en frisdrank, het kiezen van een diepvriespizza en het leeghouden van je agenda. Maar het is gelukt. Laat vandaag maar komen; ik ben er klaar voor. Het is blue monday! De meest depressieve dag van het jaar.

In 2005 bedacht de Britse psycholoog Cliff Arnall dit fenomeen. Aan de hand van een wiskundige formule heeft hij de meest deprimerende dag van het jaar berekend. Deze formule ziet er, voor een leek, indrukwekkend uit. Een formule beschrijft schematisch het verband tussen een aantal variabelen. De indrukwekkende ogende rangschikking van letters, haakjes, plussen en minnen is voor velen al snel abracadabra. Het verdoezelt de achterliggende onzin. Want dat is het; klinkklare onzin! Het is wetenschappelijk gezien een nietszeggende formule. Toch komt 'blue monday' jaarlijks terug in de media. Niemand vraagt zich nog af waar het fenomeen op gebaseerd is. En ik? Ik zit de rest van de dag onder een dekentje op de bank met een zak chips, een diepvriespizza en Netflix. Toch de meest mistroostige dag van het jaar! 

Het aantal mensen met een depressie, burn-out of angststoornis neemt al jaren toe. Hoe komt dit? De oorzaken van deze aandoeningen zijn vaak complex. In de regel is het een combinatie van erfelijke belastbaarheid en omgevingsfactoren. De snelle toename in de laatste decennia kan onmogelijk verklaard worden door genetica. Dus ligt de oorzaak bij omgevingsfactoren; of beter gezegd: hoe mensen zich tot hun omgeving verhouden.

De maatschappelijke norm voor succes schuift steeds verder weg van onze menselijke aard. Betaald werk, ambitieus, individualistisch, vastberaden en zelfverzekerd; dat is het maatschappelijke beeld van een succesvol leven. Thuisblijven en voor je kinderen zorgen, vrijwilligerswerk doen en twijfelen is dat niet. Toch is twijfelen heel natuurlijk, zouden velen stiekem meer tijd met hun kinderen doorbrengen en geeft zinvol vrijwilligerswerk meer voldoening dan vergaderen over marketingstrategieën. Er is een onbalans ontstaan tussen het maatschappelijke beeld van succes en dat wat mensen als echt waardevol ervaren. Deze schizofrene wereld verklaart de toename van depressie, burn-out en angsten. U vraagt zich af hoe deze onbalans is ontstaan? Heel simpel; vanwege een meetmethode! Een meetkundige formule die de koers van onze samenleving al jaren bepaalt; het BNP.

"U weet ook dat het wordt gebruikt om de groei van de economie te bepalen"

Het BNP; u weet vast wel dat het staat voor Bruto Nationaal Product. U weet ook dat het wordt gebruikt om de groei van de economie te bepalen. Maar wat meet het BNP precies? Nu wordt het al lastiger. In de economieboeken staat: 'het BNP is de totale toegevoegde waarde van alle goederen en diensten die in een jaar geproduceerd zijn'. Juist ja; maar wat valt daar dan precies onder? En wat niet? En hoe wordt dat precies gemeten? Zelfs economen kunnen het u niet exact vertellen; laat staan politici. Toch wordt het land al jaren geregeerd aan de hand van dit cijfer. Onder het adagium dat groei van het BNP goed is voor het land wordt de maatschappij gevormd. Heeft een maatregel een negatief effect op het BNP dan moet het wel een slechte maatregel zijn. Omgekeerd geldt hetzelfde; een positieve werking op het BNP duidt op goed beleid. Toch? Helaas klopt deze aanname niet. Stelt u zich een groep hangjongeren voor. Ze veroorzaken overlast, plegen diefstallen en kleine vernielingen; kortom ze houden de politie flink bezig. Deze groep creëert toegevoegde waarde in de zin van het BNP. De diefstallen zorgen voor een verhoogde vervangingsvraag naar televisies.

De vernielingen bezorgen de lokale timmerman extra werk. En bij de politie zorgen de jongeren voor nieuwe vacatures. Allemaal goed voor het BNP. Stelt u zich nu een maatregel voor, die van deze jongeren plotsklaps engeltjes maakt. In plaats van vernielen en stelen vullen ze hun tijd met het doen van vrijwilligerswerk. Ze repareren het hek van de buurman en houden 's-avonds een oogje in het zeil. Het gevolg: een afname in de vraag naar televisies, minder werk voor de timmerman en een vacaturestop bij de politie. Het BNP daalt. U begrijpt mijn punt. Met het BNP als graadmeter worden onvermijdelijk de verkeerde keuzes gemaakt. Keuzes die de onbalans tussen maatschappelijk succes en menselijke waardigheid vergroten.

Mijn zwarte hond is een aantal jaren terug gelukkig uit mijn leven vertrokken. Het inzicht dat niet ik maar de maatschappelijke norm niet langer voldoet heeft daarbij geholpen. Laten we daarom stoppen een formule te gebruiken om beleid (en de somberste dag van het jaar) te bepalen. Laten we onze koers bepalen aan de hand van een menswaardige toekomstvisie; en vooral weer luisteren naar ons gevoel. Mijn gevoel zegt me dat ik nog wel een aflevering van Bojack Horseman kan kijken voordat ik een pizza uit de vriezer haal.   

Reageren? Mail de redactie via [email protected].
Op deze publicatie rust copyright.