ZUTPHEN - Al jaren wordt er geklaagd over de versplintering van de politiek. Met name de opkomst van de lokale partijen baart zorgen. Men strooit met de term populisme, als waarschuwing dat het de verkeerde kant opgaat. Maar hoezo versplintering en populisme? Even ten herinnering: in de jaren 60, 70 en half 80 hadden we KVP, ARP, CHU, SGP, GPV, PvdA, PSP, CPN, PPR, D'66, DS '70, EVP en dat waren ze nog niet allemaal. Dus hoezo versplintering in 2018?

Henk Weststrate

Politiek observator

De reden waarom men het nu een probleem noemt, is de teloorgang van de klassieke partijen. Hun ledental en aantal zetels daalt dramatisch. De lokale partijen hebben nu al 40% van de stemmen. De bestuurlijke elite merkt dat de kiezer is veranderd. De traditionele partijen PvdA, CDA, VVD, D'66 maar ook GroenLinks zijn in Zutphen de leveranciers van deze elite.

De kiezers zijn assertiever geworden. De kiezer pikt het niet meer dat een elite voor hem beslist. Een overduidelijk voorbeeld is het afschaffen van het referendum. De bestuurlijke elite werd geconfronteerd met een voor hen onverwachte en niet-gewenste uitslag. De reactie: we schaffen het referendum af. Want: wij regenten concludeerden dat de kiezer/burger niet weet waarvoor hij heeft gekozen. De kiezer is niet bekwaam om te kiezen.

Een ander punt is de gekozen burgemeester. 70% van de kiezers wil een rechtstreeks gekozen burgemeester. Er was ooit een partij die bestuurlijke vernieuwing als grondbeginsel had. Nu is D'66 een zeer traditionele regentenpartij geworden. Als je nu voor een referendum en direct gekozen burgemeester bent, zit je al gauw in de hoek van de populisten, volgens de traditionele partijen.

"Het argument dat de benoemde burgemeester boven de partijen staat en onafhankelijk is, is een kul-argument"

Het argument dat de benoemde burgemeester boven de partijen staat en onafhankelijk is, is een kul-argument. De rollen, onafhankelijk voorzitter en medeverantwoordelijk collegevoorzitter, zijn per definitie onverenigbaar. Maar de kiezer is niet te vertrouwen en een benoemde burgemeester is onderdeel van de bestuurlijke elite. Volgens de traditionele partijen is het huidige politieke landschap de oorzaak van het verminderen van de waardering en ook de verslechtering van de effectiviteit van het bestuur. Zij reageren door uitsluiting van de lokale partijen en het introduceren van vormen van burgerparticipatie die de kiezer/raad aan de zijkant zet. Maar wat is nu eigenlijk het probleem?

In opdracht van de VNG (vereniging van burgemeesters en wethouders) heeft hoogleraar Staatsrecht Wim Voermans onderzocht of er een crisis in de gemeenteraad was. Op basis van een klaagzang van de bestuurders over een ruziemakende raad die het professioneel besturen door B&W in gevaar bracht, ging hij aan de slag. Hij kwam tot de conclusie dat het probleem bij het gemeentebestuur (B&W) zelf zit. B&W keert zich zelf steeds meer van de raad af. 

De bestuurlijke elite zoekt het steeds meer in informele initiatieven met geëngageerde burgers. Deze geëngageerde burgers komen uit de netwerken van de bestuurders. De hoog opgeleide participatie-elite zit nu aan tafel bij de bestuurder. De gekozen raadsleden staan in de wachtstand en kunnen straks bij het kruisje tekenen.  Want raadsleden maken ruzie, zijn niet bekwaam en snappen het toch niet. Dat hierdoor ook de kiezers/burgers worden weggezet als dom en onbekwaam, neemt men op de koop toe.

De hoog opgeleide participatie-elite gaat beslissen over grote bedragen gemeenschapsgeld. Burgers die anders denken of het er niet mee eens zijn, worden niet uitgenodigd/gehoord of betrokken. Het spreekt toch voor zich dat je mensen die negatief, onbekwaam en onwetend zijn pas overtuigt met een goed besluit. De bestuurlijke elite, de traditionele partijen, weten wat goed is voor iedereen (ook voor henzelf).

Bij de start van de collegeonderhandelingen zei GroenLinks: de verandering begint in Zutphen! Laten we dit vertalen als volgt: alles moet anders, opdat alles hetzelfde blijft.