LOCHEM - Op zaterdag 15 juni viert de Remonstrantse kerk in Lochem haar 145-jarig bestaan, en iedereen is van harte uitgenodigd om dit bijzondere jubileum mee te vieren.

Het programma omvat een traktatie van hapjes en drankjes, terwijl de bezoekers samen terugkijken op de rijke geschiedenis van de kerk. Wim Bredewout heeft een boeiende expositie samengesteld over de geschiedenis van de Remonstranten in Lochem en zal hierover een lezing geven. Daarnaast zal dominee Alleke Wieringa haar inzichten delen over de huidige positie van de Remonstranten in het kerkelijke landschap. Iedereen is van harte welkom op zaterdag 15 juni om 14.30 uur in de Remonstrantse kerk, Emmastraat 10 in Lochem.

Hoe het begon

In de negentiende eeuw had Lochem één kerk, de Grote of Sint-Gudula kerk. Dit was een hervormde kerk met twee predikanten, een vrijzinnige, moderne predikant en een meer behoudende. Toen de vrijzinnige predikant overleed werd er voor een tweede behoudende dominee gekozen. Dit was voor een aantal notabelen aanleiding om uit de hervormde kerk te treden. Zij waren voor een deel lid van sociëteit De Eendracht, de herensociëteit. Een belangrijk lid van de sociëteit was Cornelis Jacob Sickesz. Hij woonde op De Cloese. Samen met vijf anderen nam hij het initiatief om een nieuwe kerk op te richten. Dit werd een Remonstrantse kerk.

De leden van de sociëteit hadden besloten een Remonstrantse gemeente te worden en sloten zich aan bij de Remonstranten in Arnhem. De eerste kerkelijke bijeenkomsten werden gehouden in de sociëteit. Ondertussen was er overleg met de landelijke Broederschap der Remonstranten om een eigen gemeente te stichten. Op 15 juni 1879 is de officiële erkenning ondertekend. Er waren toen al plannen om een eigen kerk te bouwen. Daarvoor moest geld ingezameld worden, er werden leningen uitgeschreven, er werden zitplaatsen verkocht. De financiering kwam vrij makkelijk rond, leningen hoefden niet terug betaald te worden. In de herfst van datzelfde jaar is het kerkgebouw aan de Emmastraat geopend. Binnen een jaar na de ‘kerkscheuring’ had Lochem een Remonstrantse kerk.

Zoals iedere kerk dragen ook de Remonstranten zorg voor arme mensen. Toen de notabelen uit de hervormde kerk in Lochem stapten, realiseerden zij zich dat de hervormde kerk geld miste om armen te steunen. De remonstranten besloten toen om ook armen buiten hun eigen kerk te steunen. De Remonstrantse gemeente in Lochem groeide. Dit kwam mede doordat mensen zoals Sickesz en anderen die land bezaten, eisten van hun pachtboeren dat ze naar de Remonstrantse kerk ging. Zo groeide de gemeente in die tijd uit tot zo’n 400 leden.

Van VVV tot Hoge Weide

In 1882 werd de hervormde predikant van Barchem, dominee Horst, de eerste vaste predikant. Hij bleef veertig jaar en heeft veel voor Lochem betekend. Hij zette zich in voor het toerisme in Lochem. Samen met sociëteit De Eendracht stond hij in 1888 aan de wieg van het Verfraaiingsgezelschap, de voorganger van de huidige VVV. Samen met dokter Cartier van Dissel nam hij in 1890 het initiatief om een ziekenhuis op te richten. Dit ziekenhuis werd gebouwd aan de Zwiepseweg, op de plek waar nu zorgwooncentrum en verpleeghuis de Hoge Weide staat. Op 3 december 1905 brandde de kerk voor het grootste deel af. De kerk moest zo snel mogelijk herbouwd worden. Op 28 oktober 1906 werd de nieuwe kerk in gebruik genomen.

Opvang in tijden van oorlog en onrust

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de woning van dominee Emilie Poortman gevorderd. Zij was één van de eerste vrouwelijke dominees in Nederland. Zolang ze aan de kerk verbonden was mocht ze hier toch blijven wonen. In die tijd werden tussen Scheveningen en Den Haag veel woningen afgebroken vanwege de Atlantikwall, een verdedigingslinie van Nazi-Duitsland. Kerken werden opgeroepen om mensen tijdelijk op te vangen, ook in Lochem was dit aan de orde. Er is een lijst met namen van Remonstranten terug gevonden die toen één of twee kamers en soms een keukentje ter beschikking wilden stellen. Dominee Poortman heeft haar bijdragen hieraan geleverd.

In de Tweede Wereldoorlog ontstond de Remonstrantse kring in Zutphen, zonder kerk. Daarom hebben zij zich op een gegeven moment aangesloten bij Lochem. Er is nog steeds een gesprekskring in Zutphen waar ruimzinnige gesprekken gevoerd worden over wat belangrijk is in het leven en in het geloof. Remonstranten willen graag iets doen voor de medemens. Zo heeft de kerk in 1981 vluchtelingen uit de Syrisch-Orthodoxe gemeenschap in Turkije opgevangen. Een vluchteling uit Sri Lanka, voor wie ook uitzetting dreigde, heeft een half jaar in de kerk gewoond.

Sinds 1619 

Voor het ontstaan van de Remonstrantse kerk in Nederland gaan we terug naar de 80-jarige oorlog (1568-1648). Aan de Leidse Universiteit, die toen nog jong was, hadden de twee hoogleraars Arminius en Gomarus een geschil. Dit ging erover of mensen een keuze hadden om te geloven in een God of niet. Arminius vond dat mensen deze keuze wel hadden. Gomarus was ervan overtuigd dat God alles bepaalde en de mens geen invloed op diens besluiten kon uitoefenen. De aanhangers van Arminius stuurden een verweerschrift, een ‘remonstrantie’. Hier komt de naam Remonstranten vandaan. In 1619 werd bepaald dat de leer van Gomarus de officiële kerkelijke lijn zou zijn. Het conflict had ook een politieke lading. Prins Maurits vond dat de Republiek één geloof diende te hebben. Tweehonderd Remonstrantse predikanten werden afgezet en velen daarvan werden verbannen. Zij vestigden zich in Antwerpen en richtten nog datzelfde jaar de Broederschap der Remonstranten op. Deze benaming wordt nog steeds gebruikt in officiële documenten.

400 jaar zelfstandig 

Al ruim 400 jaar geloven Remonstranten op hun eigen manier, er leiden verschillende paden richting de waarheid en richting wijsheid. Ook in de toekomst wil de Remonstrantse kerk een plek blijven voor vrijzinnige gedachten, waar je mag zijn wie je bent. Van binnenuit tolerant, verdraagzaam, geïnteresseerd naar wat anderen geloven want dat kan net zo goed de waarheid zijn. Wat je gelooft bepaal je uiteindelijk zelf.